Klaver/kruiden zaaien in bestaand grasland

Stikstof is steeds meer een beperkende factor binnen de mestwetgevingen. Hierdoor kiezen steeds meer agrariërs voor het doorzaaien van klaver in bestaand grasland. Klaver is een gewas dat voorziet in de eigen stikstofbehoefte en heeft geen N-bemesting nodig.

De Samenwerking BV heeft voor het zaaien van klavers en gras-kruidenmixen in bestaande zode een aangepaste Vredo doorzaaimachine met een dubbele schijven systeem beschikbaar.

Melkfabrieken zijn bezig met het stimuleren van biodiversiteit bij de veehouders. De Samenwerking BV biedt kruidenrijke mengsels en klavermixen aan die voldoen aan de eisen vanuit de melkfabrieken en die bijdragen in duurzaamheidspunten en of toeslagen.

Tips tbv doorzaaien:

- Vochtige grond.
- Kort gras.
- Onkruidbestrijding als nieuw gras 1 blaadje heeft voor het doorzaaien.
- Gras na doorzaaien kort houden dmv beweiding / maaien.
- Combineer doorzaaien met wiedeggen.

 Kruiden en klaver doorzaaien

Stikstof is steeds meer een beperkende factor binnen de mestwetgevingen. Klaver is een gewas dat voorziet in de eigen stikstofbehoefte en heeft geen N-bemesting nodig. Bij een aandeel van 40% klaver, kan in totaal 200 kg stikstof uit de lucht gebonden worden. Dit komt in het bijzonder in de nazomer en herfst ten goede aan het gras. Ook is bekend dat percelen met klaver smakelijker worden gevonden door het vee en dat er een hoger eiwitgehalte wordt verkregen in de kuiluitslagen.

Punten van aandacht

• Klavers komen in beeld wanneer het bemestingsniveau onder de 250 kg stikstof per hectare ligt.
• N bemesting met dierlijke mest; 15m/ha.
• Beheer de akkerranden, weinig bemesten en wel maaien.
• Percelen die vaak worden beweid afgewisseld met maaien.
• De bespaarde mest kan dan naar percelen verder van huis, die vooral gemaaid worden.
• De pH-waarde van de grond dient minimaal 4,5 te zijn.
• Extensief beheer met maaien, 3 x per jaar.
• Eerste snede vanaf half juni om gras, klavers en kruiden te laten bloeien. Let wel op niet te zware snede ivm verstikking klavers.
• Maaihoogte eerste jaar 5-6 cm, later 6-8cm.
• Tweede snede rond augustus.
• Maai voordat de kruiden in het zaad schieten. Behoudt voederwaarde, mineralen en sporenelementen.
• Laatste snede eind september maaien.
• De klaver moet vanwege zijn trage kieming voor 15 september gezaaid zijn.
• De beste kans van slagen krijgt u als u de klaver bij inzaai direct door het grasmengsel mengt.
• Zaai de klaver niet te diep (maximaal 1 tot 2 cm)
• Onkruidbestrijding plaatsgewijs of plaats-specifiek in uitsluitend klaverland met geavanceerde veldspuit.

Extra info over de klavers.

Onderstaande informatie over de twee soorten klaver die in hoofdzaak wordt toegepast, aangevuld met andere klavers om aan de eisen van minimaal 4 klaversoorten te voldoen. 

Witte klaver

Grondsoort en perceelskeuze

Het perceel waar gras/witte klaver geteeld wordt moet aan de volgende voorwaarden voldoen:

• grasklaver gedijt op verschillende grondsoorten
• goede bodemstructuur
• eist een goede ontwatering
• pH minimaal 4,5, optimaal 5,5
• goede fosfaat en kalitoestand
• gras met witte klaver houdt niet van langdurige droogte.

Zaaien
De aan te raden hoeveelheid te zaaien witte klaver 3 -5 kg per ha. Het zaad dient niet te diep gezaaid te worden < 1 cm en kan gezaaid worden vanaf april tot begin september. Zaaien na 1 september verlaagt de slagingskansen: de opkomst is lager en de ontwikkeling is soms onvoldoende om de concurrentie met het gras en de winter te doorstaan. Het nauwkeurig doorzaaien kan gerealiseerd worden door middel van een doorzaaimachine.

Bemesting
Een voldoende hoge pH is nodig voor een hoge N- fixatie door de Rhizobium bacteriën. De basisbemesting voor grasklaver is gelijkaardig aan gewone graslanden in maaibeheer en houdt rekening met de bodemvoorraad en met de grote afvoer van mineralen. De fosfaat- en kalibemesting worden het best over de sneden verdeeld.

Een normale dosis mengmest (25 m³) kan worden gebruikt in het voorjaar en na de eerste snede. Hogere dosissen en latere toepassingen zullen het klaveraandeel terugdringen omwille van de N-aanbreng. Wil men optimaal van het klavereffect gebruik maken dan wordt na 1 juli niet meer met N bemest.

Onkruidbestrijding
Door het jonge grasklavergewas te toppen (= ondiep maaien) kan men heel wat breedbladige onkruiden vernietigen. De mogelijkheden van chemische onkruidbestrijding zijn beperkt omdat er weinig middelen beschikbaar zijn die de klaver sparen.

Ziekten en plagen
Ziekten en plagen die kunnen voorkomen zijn klaverkanker, klavercystenaaltje, naaktslakken en de bladrandkever. Een goede vruchtafwisseling en een juiste rassenkeuze bieden de beste bescherming tegen ziekten en plagen.

Uitbating
In vergelijking met grasland zonder klaver wordt geadviseerd om lichtere sneden te maaien. Dit bevordert de ontwikkeling en het aandeel van de klaver.

Het gewas kan best gemaaid worden met een maaier / kneuzer, waarna het, indien nodig, meteen opengespreid wordt. Aangezien de blaadjes snel drogen en afbreken wordt best zo weinig mogelijk geschud. Voordrogen tot 35-40% droge stof volstaat. Verder voordrogen verhoogt de veldverliezen (vnl klaverblaadjes) aanzienlijk. Hakselen is ideaal.

Bij goede omstandigheden zijn een 5-tal sneden per jaar haalbaar waarbij in totaalopbrengsten gehaald worden die in dezelfde grootteorde liggen als gras in zuiver maaibeheer (10 à 15 ton DS/ha/jaar).

Voederwaarde en rantsoenering
In vergelijking met rode klaver heeft witte klaver veel meer blad, waardoor het eiwitgehalte, de verteerbaarheid en de VEM- en DVE-waarden duidelijk hoger zijn. Tegenover gras zijn de verschillen niet groot, maar neigen in het voordeel van witte klaver. Het celstofgehalte van witte klaver is lager, waardoor de verteerbaarheid en de VEM-waarde iets hoger zijn.
Witte klaver heeft een licht hogere DVE- en/of OEB-waarde dan gras. Door het hoger eiwit- en asgehalte en het lager suikergehalte is klaver wat moeilijker inkuilbaar. Wanneer echter kan voorgedroogd worden, stelt de bewaring geen problemen.

Witte klaver heeft een hogere opneembaarheid bij melkvee dan puur gras, vermoedelijk als gevolg van de hogere verteringssnelheid. Men mag aannemen dat melkvee van gras-witte klaver circa 0,5 tot 1,0 kg droge stof meer opneemt dan van puur gras. Maïskuilbijvoedering vergroot blijkbaar het effect van klaver.
De hogere opname heeft voor gevolg dat er meer ruwvoedermelk kan voortgebracht worden, en er dus krachtvoeder kan bespaard worden enof meer melk kan geproduceerd worden. Witte klaver heeft geen specifieke invloed op het melkvet- en melkeiwitgehalte. Bij hoge klaveraandelen in de weide (meer dan 50 %) wordt de klaver blijkbaar minder gelust, kan het eiwit minder goed benut worden en ontstaat er een risico op tympanie.
In die omstandigheden is het dan ook wenselijk de maïskuilbijvoedering wat te verhogen en deze over 2 beurten per dag te spreiden.

Rode klaver

Grondsoort en perceelskeuze
Het perceel waar rode klaver op geteeld wordt moet aan de volgende voorwaarden voldoen:

• min. 4 jaar tussen 2 teelten van rode klaver
• lage onkruiddruk
• goede ontwatering
• geen storende lagen
• lichtzure gronden (pH min 4.5 ) komen ook in aanmerking. De optimale pH bedraagt 5.5
• Rode klaver is iets minder gevoelig voor droogte dan raaigrassen.

Zaaien
De aan te raden hoeveelheid te zaaien rode klaver is 10 - 15 kg per ha. Het zaad dient niet te diep gezaaid te worden < 1 cm en kan gezaaid worden vanaf half maart tot eind augustus. Zaaien na 1 september verlaagt ook bij rode klaver de slagingskansen: de opkomst is lager en de ontwikkeling is soms onvoldoende om de concurrentie met het gras en de winter te doorstaan. Het nauwkeurig doorzaaien kan gerealiseerd worden door middel van een doorzaaimachine.

Bemesting
Rode klaver vraagt een voldoende hoge pH zodat soms voorafgaandelijk aan de teelt moet bekalkt worden ( bodemontleding en bekalkingsadvies). Door het feit dat het gewas via de symbiose met Rhizobium bacteriën zelf zijn stikstof uit de lucht haalt is er geen N-gift nodig. Rode klaver heeft een hoog fosfaat en kali behoefte. Fosfaat is belangrijk voor de ontwikkeling
van het wortelgestel en kali heeft een invloed op de opbrengst, de ziektegevoeligheid, de wintervastheid en de standvastigheid. Er worden afhankelijk van de toestand van de bodem fosfaat-giften tot 80 kg/ha geadviseerd. Kali wordt best gefractioneerd en kan afhankelijk van de toestand van de bodem en het aantal sneden tot 400 kg/ha oplopen.
Let op bij het toedienen van drijfmest. Zorg dat dit gebeurt in goede omstandigheden want rode klaver is gevoelig voor rijschade (droge ondergrond, brede banden).

Onkruidbestrijding
Door een trage beginontwikkeling van rode klaver ondervinden onkruiden minder concurrentie dan bij de inzaai van raaigrassen. Toppen (= ondiep maaien) van het jonge gewas is een milieuvriendelijke en effectieve manier om de breedbladige onkruiden te bestrijden. Let er ook hier op dat u geen rijschade veroorzaakt. De mogelijkheden van chemische onkruidbestrijding zijn beperkt omdat er weinig middelen beschikbaar zijn die de klaver sparen.

Ziekten en plagen
Rode klaver is weinig ziekte – of plaaggevoelig Meeldauw en klaverrot (Sclerotinia) zijn de voornaamste ziekten. Een chemische bestrijding is niet mogelijk of niet economisch. Een goede vruchtwisseling en een juiste rassenkeuze bieden de beste bescherming tegen deze ziekten. Vooral bij een kluiterig zaaibed en vochtige weersomstandigheden kunnen slakken veel kiemplanten vernietigen en is bestrijding te overwegen.

Uitbating
Rode klaver wordt bij voorkeur aangewend voor maaidoeleinden. Het is zeer geschikt om vers of voorgedroogd te vervoederen. Rode klaver geeft in normale omstandigheden een 4-tal sneden. Het beste tijdstip voor de 1 ste snede is het moment waarop de bloeiknoppen beginnen te verkleuren . De maaihoogte is vergelijkbaar met die van rassen.
Het gewas kan best gemaaid worden met een maaier / kneuzer, waarna het, indien nodig, meteen opengespreid wordt. Aangezien de blaadjes snel drogen en afbreken wordt dus best zo weinig mogelijk geschud. Na 1 à 2 dagen drogend weer kan ingekuild worden.
Hakselen is de beste keuze. Bij het gebruik van de opraapwagen moeten de snijmessen ingeschakeld worden zodat het gewas in stukken gesneden wordt.
Het opbrengstniveau is van dezelfde grootteorde als bij gras in zuiver maaibeheer (10 à 15 ton DS/ha/jaar).

Mengsel met gras
Dikwijls wordt rode klaver samen met gras ingezaaid. In hoofdzaak betreft het Italiaans of Engels raaigras. Het klaveraandeel in de combinatie met Italiaans raaigras is soms heel beperkt omwille van de sterke concurrentiekracht van deze grassoort. Rode klaver + Engels raaigras is bij een 2-jarige teelt zowel naar productie als naar voederwaarde interessanter. Bij inzaai van Italiaans raaigras + rode klaver (vóór 31 augustus) moet zeker nog eens gemaaid worden voor de winter. Bij de combinatie met Engels raaigras is dit meestal niet nodig.

Voederwaarde en rantsoenering
Voor een goede bewaring is het nodig dat rode klaver voorgedroogd wordt of dat een efficiënt bewaarmiddel wordt toegevoegd. Het ruw eiwitgehalte van rode klaver is niet hoger dan dat van gras. Klaverkuil heeft een ruw celstofgehalte dat vergelijkbaar is met dat van graskuil; het asgehalte is meestal hoger. De verteerbaarheid van rode klaver varieert meestal tussen 63 en 70 % en is iets lager dan van graskuil en maïskuil (gemiddelde verteerbaarheid van 74 %). De energiewaarde van rode klaver is met een gemiddelde van hoogstens 800 VEM niet hoog. De DVE- en OEB-waarden zijn niet hoger dan bij graskuil. Rode klaverkuil heeft wel een hogere opneembaarheid bij melkvee dan graskuil. Dit verschil is vermoedelijk toe te schrijven aan de hogere verteringssnelheid en mag op circa 10 % geraamd worden, wanneer beide eenzelfde ruwe celstofgehalte hebben, gehakseld zijn en even ver voorgedroogd zijn. De hogere opneembaarheid compenseert de lagere energiewaarde met betrekking tot de potentiële ruwvoedermelkproductie. Klaver-voordroogkuil heeft geen specifieke invloed op de melkproductie en het melkvet- en melkeiwitgehalte. Het omega-3-vetzurengehalte is hoger.